Jednym z kluczowych elementów od zawsze towarzyszących zwiększaniu skali nowoczesnego handlu internetowego jest rozwój płatności bezgotówkowych. W regionach świata gdzie infrastruktura bankowa jest dobrze rozwinięta oraz prężnie działają organizacje kartowe, takie jak Mastercard lub Visa, rolę głównego instrumentu płatności bezgotówkowych przejęły karty płatnicze oraz ich wirtualne i stokenizowane odpowiedniki. W pozostałych regionach świata rzeczywistość konsumencka również wymagała wprowadzenia nowocześniejszej alternatywy dla gotówki. Jednakże z powodu braku odpowiedniej infrastruktury etap rozwiązań kartowych był często pomijany a wdrażane były mobilne rozwiązania płatnicze. Najlepszym przykładem są Chiny, gdzie od roku 2010 wielką popularnością cieszą się płatności kodami QR – w roku 2020 korzystało z nich już ponad 85% chińskich konsumentów. To tylko jeden ze światowych przykładów, pomimo których w Europie nadal prym wiodą płatności kartowe. Czy to oznacza, że tak już zostanie?

W pierwszej kolejności należałoby sprawdzić jakie jest zainteresowanie i jak postępuje wdrażanie rozwiązań opartych na QR kodach wśród dostawców usług płatniczych poza Chinami. Tegoroczne World Payments Report (sporządzane od 2016 przez Capgemini), po raz pierwszy wymienia płatności QR kodami jako istotną innowację w kontekście rynku globalnego. Z nazwy wymienia sukcesy firm oferujących kompleksowe płatności oparte na QR kodach, takie jak australijskie eftpos lub indyjskie Paytm, oraz działania krajowych regulatorów zrównujące płatności QR kodami z płatnościami tradycyjnymi, takie jak indyjskie e-RUPI lub argentyńskie Transferencias 3.0. I choć na rynku europejskim trudno jeszcze wskazać jednoznacznego lidera w płatnościach QR kodami, a wymienione kraje dla osoby niezaznajomionej z rynkiem płatności mogą wydawać się daleką egzotyką, to należy mieć na względzie, iż niejednokrotnie w przeszłości rozwiązania zidentyfikowane w tym raporcie w bardzo krótkim czasie stawały się codziennością również na rynku polskim (przykładowo rozwój mobilnych płatności Blik od Polskiego Standardu Płatności).

W następnej kolejności warto byłoby przyjrzeć się popytowi na takie metody płatności ze strony samych konsumentów europejskich. Dla porównania, w roku 2015 podczas zakupów jedynie 5% interakcji konsumentów było związane z QR kodami a ich ogólny poziom adopcji był nadal bardzo niewielki. Natomiast sytuacja ta zmieniła się diametralnie wraz z nadejściem Covid-19. Któż z nas nie słyszał jeszcze o “Paszporcie Covidowym” (będącym w istocie dokumentem z QR kodem odsyłającym do statusu szczepienia) lub o aplikacjach pozwalających na wstęp na wydarzenia zbiorowe po zeskanowaniu QR kodu? Według danych z września 2020 statystycznie jedynie 14% Brytyjczyków nigdy nie zeskanowało QR kodu a prawie 32% używało ich w każdym tygodniu. Skupiając się na popularności samych płatności QR kodami: W roku 2020 Europejczycy przegonili, postępowych na polu płatności bezgotówkowych, obywateli Ameryki Południowej i Środkowej. Następnie przyczyniło się to do podwojenia, w roku 2021 względem 2020, liczby klientów spoza Azji, którzy co najmniej raz dokonali płatności za pomocą kodu QR. Widocznym więc jest, że klienci europejscy nie mają wrodzonej awersji do używania QR kodów – potrzebowali jedynie odpowiedniego impulsu i zachęty, by otworzyć się na ich częstsze stosowanie. Jednakże jak przekłada się to na rynek polski?

Przeciętny Polak tak naprawdę dopiero w tym roku po raz pierwszy usłyszał o QR kodach, za sprawą wymienionych wcześniej rozwiązań związanych z zapobieganiem rozprzestrzeniania się wirusa. Choć świadomość możliwości tej technologii rozwija się bardzo dynamicznie (zainteresowanie przedstawiono na grafice powyżej: Wskaźnik popularności frazy “Kod QR” w Polsce w okresie 01.01.2015 – 13.06.2021 – źródło: Google Trends) to polscy konsumenci nie będą mogli z niej w pełni skorzystać dopóki nie zostaną im udostępnione adekwatne usługi płatnicze.

Pierwszą generacją takich produktów były, wprowadzone kilka lat temu, QR kody powiązane z tradycyjnymi przelewami bankowymi, udostępniane choćby przez przelewy24 – w praktyce wypełniały one jedynie pola w formularzu bankowym, nadal narażając klienta na pozostałe niedogodności tej metody, takie jak opóźnienia czy wysokie koszty. Za drugą generację można by uznać kody QR na dystrybutorach paliwa zintegrowane z aplikacją ORLEN Pay (jednak ograniczające się stricte do kupowania paliwa i niektórych produktów na stacjach Orlen) lub wprowadzone na początku tego roku płatnościowe kody QR zaoferowane przez popularny w Polsce fintech Revolut. Te ostatnie co prawda pozwalają na wygenerowanie QR kodu do dowolnej płatności i bezdotykowe jej opłacenie, jednakże funkcjonują one w oderwaniu od samego kupowanego produktu, zakres obsługiwanych źródeł środków jest ograniczony do instrumentów kartowych (Apple Pay, Visa i Mastercard) a usługa dostępna jest jedynie dla klientów Revolut Business. Dopiero trzecia generacja płatnościowych kodów QR ma szansę przewyższyć oczekiwania polskiego klienta, już przyzwyczajonego do wygody płatności kartowych. Z racji tego Pacific wprowadza kody QR zintegrowane nie tylko z płatnością ale też bezpośrednio z samym produktem lub koszykiem zakupowym, dając klientowi łatwiejszy dostęp do zakupów bez utrudniania samej płatności. Co ważne, obsługują one pełny zakres źródeł płatności – poza instrumentami kartowymi i bankowymi również Blika i mobilny wallet, oraz są dostępne zarówno dla klientów indywidualnych jak i biznesowych.

Stosowanie zakupowych kodów QR dla sprzedawcy na rynku polskim i europejskim na razie jeszcze stanowi wyróżnik. Jednakże biorąc pod uwagę prognozy uznawane przez obserwatorów rynku płatności oraz przemianę w podejściu do tej technologii jaką wywołała globalna pandemia – niebawem może stać się koniecznością.

Źródła: